Avrupa Birliği’nde gözaltı koşulları ve tutukluların temel hakları
AB’de şu anda yaklaşık 569.000 kişi tutuklu bulunuyor. Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi birçok üye ülkedeki yapısal sorunları (gözaltı koşulları, bakıma erişim, aile bağları vb.) vurgulamıştır. Hapishanelerin aşırı kalabalık olması bazı ülkelerde bu zorlukları daha da kötüleştirmektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Üye Devletlerin bu konudaki tekrar eden davalarda etkili çareler uygulamalarını gerektiren pilot kararlar vermesine rağmen, tutukluların adalete ulaşması hala zordur. 30 Ocak 2020’de AİHM, Fransa’yı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. ve 13. Maddelerini ihlal ettiği için kınadı.
Asgari ortak standartların yokluğuyla bağlantılı olan bu durum, örneğin bazı Üye Devletlerin kullanmayı reddettiği Avrupa Tutuklama Emri belgesini etkileyerek hukukun üstünlüğünü ve adli işbirliğini tehlikeye atmaktadır.
Geçtiğimiz birkaç yıl içinde Parlamento, defalarca mahkumların hakları ve tutukluluk standartlarına ilişkin yasal araçların AB düzeyinde kabul edilmesi çağrısında bulundu.
Etkili adli işbirliğinin sağlanmasında tutukluluk koşulları üzerindeki adli kontrolün önemi göz önüne alındığında (ABAD, C-128/18), Komisyon, karşılıklı güven ve temel haklara saygı için koşullar yaratmak amacıyla daha iyi koordine edilmiş bir cezaevi politikası taahhüt edecek mi? Eğer öyleyse, ne tür bir eylem yapacak?
Anne-Sophie Pelletier (GUE/NGL), Saskia Bricmont (Verts/ALE), Konstantinos Arvanitis (GUE/NGL), Monika Beňová (S&D), Caroline Roose (Verts/ALE), Damien Carême (Verts/ALE), Idoia Villanueva Ruiz (GUE/NGL), Yannick Jadot (Verts/ALE), Mick Wallace (GUE/NGL), Clare Daly (GUE/NGL), Salima Yenbou (Verts/ALE), Mounir Satouri (Verts/ALE), Manon Aubry (GUE/NGL), Leila Chaibi (GUE/NGL), Sylvie Guillaume (S&D), Bettina Vollath (S&D), Gwendoline Delbos-Corfield (Verts/ALE), Aurore Lalucq (S&D), Clara Ponsatí Obiols (NI), Erik Marquardt (Verts/ALE), Viktor Uspaskich (Renew), Alice Kuhnke (Verts/ALE), Birgit Sippel (S&D), Miguel Urbán Crespo (GUE/NGL), Bernard Guetta (Renew), Pernando Barrena Arza (GUE/NGL), Costas Mavrides (S&D), Juozas Olekas (S&D), Henrike Hahn (Verts/ALE), Ville Niinistö (Verts/ALE), Manuel Bompard (GUE/NGL), Alexis Georgoulis (GUE/NGL), Niyazi Kizilyürek (GUE/NGL), Bronis Ropė (Verts/ALE), Milan Brglez (S&D), Petra De Sutter (Verts/ALE), Philippe Lamberts (Verts/ALE), Terry Reintke (Verts/ALE), Pascal Arimont (PPE), Pascal Durand (Renew), François Alfonsi (Verts/ALE), Marie Toussaint (Verts/ALE), Damian Boeselager (Verts/ALE), José Gusmão (GUE/NGL), Younous Omarjee (GUE/NGL), Daniel Freund (Verts/ALE) tarafından Avrupa Komisyonu’na verilmiş soru önergesidir.
Avrupa Komisyonu’nun Yanıtı:
Gözaltı koşullarıyla ilgili AB yasaları bulunmamaktadır ancak Üye Devletler, Avrupa cezaevi kuralları 2006[1] gibi konuyla ilgili mevcut Avrupa Konseyi standartlarına uymayı kabul etmişlerdir.
Komisyon, hapishanelerin aşırı kalabalık olması gibi konuları ele almak için Avrupa Konseyi ile yakın işbirliği yapmaktadır. Bu amaçla Komisyon, Nisan 2019’da gerçekleşen cezaevlerinin aşırı kalabalıklığı konusunda üst düzey bir konferans düzenledi[2].
Komisyon, 2016 yılından bu yana, Avrupa Konseyi’ne, Ulusal Önleyici Mekanizmalar (NPMs) olarak adlandırılan bir Avrupa bağımsız cezaevi izleme organları forumunun işletilmesini amaçlayan doğrudan bir hibe vermektedir. Bu kurumların gözaltı konularını tartışmak ve en iyi uygulamaları paylaşmak için gayri resmi bir ağ içinde düzenli olarak toplanmasına imkan verir[3].
AB düzeyinde, hapishanelerin aşırı kalabalıklaşmasını önlemek amacıyla Aralık 2019’da[4] Gözaltı alternatifleri ile ilgili Konsey kararları kabul edildi.
AB düzeyinde şüphelilerin ve sanıkların haklarını güçlendirmek için kabul edilen altı direktif[5], duruşma öncesi gözaltı sırasında da dahil olmak üzere ceza davalarında usule ilişkin güvenceler sağlamaktadır.
[1] Üye Devletlerin Bakanlar Komitesi’ne Avrupa Hapishane Kuralları üzerine Önerisi Rec(2006)2
[2] https://www.coe.int/en/web/cdpc/high-level-conference-on-prison-overcrowding .
[3] (NPMs): https://www.coe.int/en/web/national-implementation/european-npm-forum-phase-2- . Bu hibe programı altında Komisyon SPACE (Statistiques Pénales Annuelles du Conseil de l’Europe)Avrupa Konseyi’nin Yıllık Ceza İstatistiklerinin toplanmasını finanse etmekte ve böylelikle Avrupa genelinde istatistiklerin karşılaştırılabilir olmasına destek olmaktadır. Daha fazla bilgiye aşağıdaki adresten ulaşılabilir: https://www.coe.int/en/web/prison/eu/council-of-europe-project
[4] Gözaltına alternatif yöntemler üzerine Konsey Yorumları 2019/C 422/06, ST/14546/2019/REV/1.
[5] Tercüme Hakkı Yasası 2010/64/EU, Bilgi Edinme Hakkı Yasası 2012/13/EU , Avukat Hakkı Yasası 2013/48/EU, Masumiyet Karinesi Yasası, Masumiyet Karinesinin koşullarını güçlendirme Yasası (EU) 2016/343, (EU) 2016/800 Çocuk Şüphelileri koruma prosedürleri, Adli yardım (EU) 2016/1919.